Sağlık Köşesi

Ebeveyn Çocuk İlişkisi

Eğer hayat bir sınav ise, hayatın içerisinde ki yaşanmışlıklar ders ise o zaman ezbere ilerlemektense bilinçli yaklaşım göstermemiz bizi daha rahat bir sonuca götürür.

Yetişkin olarak ilişkimizin rahat ve huzurlu ilerlemesi için elimizden geleni yapıyoruz., bazen deneme yanıltma yöntemi ile de ilerleyebiliyoruz.  Ancak ebeveyn olarak hata yapmak için kendimize Hiçbir  tolerans  tanımıyoruz. Biz en iyisini biliriz, değişim ya da farkındalık gerekmediğine inanıyoruz, çünkü bize göre her şey yolunda ve biz en iyisini yapıyoruz,hata olma olasılığı yoktur.

Anne ve baba olmak harika duygular içeren  bir hayattır. Çocuklarımızı en doğru, güvenli ve sağlıklı bir şekilde büyütmek istiyoruz. Ancak bazen tutumumuz yapıcı olmamayabilir.

1.Otorite anne- baba tutumları

Bütün kontrol anne ve babadadır. Çocuğunun belirli bir ideal peşinde ve belirli kalıplar içinde, küçük bir yetişkin yapma cabası içerisindeler, buna bağlı olarak da çocuğun davranışları katı standartlarda değerlendirerek,hata ve yanlış yapma hakkı yoktur. Evde her şey kurallara ve saatlere bağlıdır. Anne babanın gözleri sürekli çocuklarının üzerindedir. Çocuk her kuralla uymak zorundadır, hata yapma fırsatı verilmez. Aile mutlaka çocuğun hareketlerinde kusur bulur.

Anne baba isteklerinden ödün vermez çünkü onlar kendilerine göre hep haklıdır. Çocuğunu anlama,düşüncelerini ve duygularını dinleme,onun seviyesine inme çabası göstermezler. Verdikleri eğitimde ceza verici bir yaklaşım vardır. Aile cezayı iyi bir ders olsun,bir daha hata yapmasın mantığı ile verir ve bu cezalar genelde çocuğa göre ağır cezalardır. Çocuk,anne babanın kurallarını yerine getirme çabasında olduğu için, kendini ifade etmesi güçtür, ailesinin belirlediği kurallar ve sınırlar yüzünden çocuklarının kendilerini ifade etme,duygu ve düşüncelerini anlama ihtiyaçları içinde sıkışıp kalmalarına neden olurlar.

Otoriter bir aile de yetişen çocukların özellikleri:

Stresli,tedirgin çocuklar,öz güveni gelişmez; Pasif,silik,çekingen ve kolay başkalarının etkisi altında kalabilme bir yapıya bürünür.
Sürekli eleştirildi için aşağılık duygusu geliştirir,dıştan denetimlenmeye acık,kendi başlarına karar veremezler,dışarıdan birlerinin yönlendirilmesi beklerler.

2.Serbest anne -baba tutumları

Anne babanın çocuğun üzerinde Hiçbir şekilde aile denetiminin olmaması söz konusudur. Çocuğun aşırı hareket ve davranış serbestliği vardır. Kendisine ve çevresine zarar verebilecek davranışlarda bile denetimden uzaktır,aile müdahale etmez. Aile doğruyu ve yanlışı çocuğunun yaparak,yaşayarak öğrenmesi ister, çocuğa neyi yapması veya neyi yapmaması konusuna net bilgi vermez. Aile içerisinde çocuğun hakları sınırsızdır. Çocuğun nerede duracağı,sınırlarının nerede başlayıp nerede biteceği belirlenmemiştir. Aile içinde kuralları uygulama ve denetleme düzensiz durumda,bu nedenle çocuktan kurallara uyması ya da kabul etmesi beklenmez.

Anne baba çocuğun yanlış davranışlarının görmekle anacak “çocuk serbest büyümelidir “düşüncesi ağırlıktadır. Anne baba çocuğun davranışlarına karışmamakta yalnız çok büyük bir problem olduğunda varlıklarını hissettirmektedirler. Kural tanımayan bu çocuklar okullardaki kurallara kaşı karşıya kalınca hayal kırıklığa uğramaktadırlar çünkü okulda evde göremedikleri bir disiplin ve kurallar mevcuttur,isyan etmeleri neden olur.

Serbest anne baba tutumunda yetişen çocuklar ergenlik çağında anne ve babaları denetim altında alabilmektedir. Her ortamda istediklerini elde etmek bir hedef  halı alır, anne baba çocukları mutlu olsun diye tüm isteklerine kayıtsız şartsız uyarlar. Çünkü çocuğa dilediği vermenin ona karşı koymaktan daha kolay olduğu düşüncesine sahiptir.
           
Serbest tutumla yetişen çocukların özellileri:

Devamlı birlerinden hizmet beklerler,her istediklerine yapılmasını bekler.  Okuldaki kurallara karşı karşıya kaldıklarında hayal kırıklığına uğrarlar ve baş etmek adına isyan ve reddedici tutum sergilerler. Başkalarının dikkatini çekmeye çalışırlar,kendi ihtiyaçlarını başkalarının ihtiyaçlarından önde tutar,istekleri buyruk niteliği taşımaktadır. Genç yaşta çocuk zararlı alışkanlıklar edinmeyi meyilli olur. Toplumun ve okulun vermediği hakların kendilerinde tanımasını bekler,bencil tutum ve acımasız davranışlar gösterebilir.

3. İlgisiz ve kayıtsız Anne Baba Tutumları:

Çocuğun davranışları karşısında ilgisiz ve vurdumduymaz davranışlar sergilemeye anne ve babalardır. Bu tip aileler için çocuğun varlığı ile yokluğu belli değildir. Bu gruba giren anne babalar genelikle hoşgörü ile boş vermeyi birbirine karıştırmaktadırlar. Çocuk anne ve babayı rahatsız etmediği müddetçe, çocukla ilgili problem yoktur, ancak farklı bir durum yaşanırsa o zaman çocuk ile ilgili gündem oluşur. Bu gündem genellenikle daha çok şikayetlerle doludur. Bu tip ailelerde çocuk fiziksel ve duygusal yalnızlığa itilmektedir. Çocuğun hareketlerinin görmezlikten gelinerek dışlanması söz konusudur. Anne,baba, çocuk arasında iletişim kopukluğu vardır.

İlgisiz kayıtsız tutumla yetişen çocukların özellikleri:

Çocuk dikkat çekmek için etrafına zarar verebilir. İnsanlarda ilişki kuramaması sonucu sosyal gelişiminde gecikme ve saldırganlık gözlenebilir. İlgi ve sevgi alabilmek adına dolaylı yollara baş vurabilir. Çocuğun olumlu davranışları motive edilmediği için çocuk öz güven sorunu yaşar. Benci ve şımarık olur. Muhakeme yeteneği gelişmez. Neyi yanlış neyi doğru yaptığı farkında olamayabilir. Çocuğun kendisi ve yapabilirlikleri ile ilgili yeterliliklerini bilmemesi çevresindeki uyaranlara karşı daha ilgisiz kalmasına neden olur.

4. Dengesiz ve kararsız Anne -Baba tutumları:

Çocuğun belirli bir davranış anne baba tarafında farklı yorumlanır,tutum farklılıklar gözlenir. Anne-baba aynı davranışı kimi zaman normal karşılarken kimi zaman da çocuğu cezalandırabilir. Bu durumda çocuk neyin doğru neyin yanlış olduğu anlayamamaktadır. Baba otoriter ve baskıcı iken anne koruyucu bir tavır sergileyebilir veya tam tersi. Anne ve baba farklı disiplin anlayışı geliştirebilirler. Anne ve baba mutlaka aynı görüşe sahip olmalıdır,biri olumsuz davranışı hoş görüp diğeri ceza uygulamamalıdır. Baba çocuğun yanlış bir davranışı sonucunda bir ceza verdiğinde anne,hemen şefkatli ile çocuğunun kucaklayıp sevmemelidir. Anne babalar bazen çocuğun verdi tepkilere karşı nasıl davranması gerektiği konusunda kararsız kalabilmektedir.

Bazen gülüp geçmekte bazen aşırı ceza vermektedir. Bu tip ailelerde çocuğun yanında eşler birbirlerini eleştirmekte sakınca görmezler. Çocuk söz dinlemesi diye ilk önce yumuşak konuşurlar,sabırları zorlanınca seslerini yükseltip tehditler savunmaya başlar,kendini suçlu hisseden anne diz çöküp çocuktan özür diler. Çocuk hangi davranışlarının tepki alacağı konusunda herhangi bir fikre sahip değildir. Anne babaların çocuklar hakkındaki tutarsız ve ayrımci davranışlardan bir: Erkek çocuklar el üstünde tutulurken kız çocuklara daha geri planda yer almaktadır. Bazı ailelerde ise durum tam tersi olabilmektedir. Anne babaların küçük çocukları daha fazla koruduğu,büyük çocuklara ise erken yaşta fazla sorumluluk yüklediği de diğer bir gerçektir.

Dengesiz ve kararsız tutumla yetişen çocukların özellikleri:

Aşırı isyankar ya da aşırı boyun eğici olabilirler,kaygılı,güvensiz bir kişilik sergileyebilirler,büyüdüklerinde karşısındaki insanlara zor güvenirler,tutarsız bir kişilik geliştirir,karar vermekte güçlük yaşarlar. Çocuk inatçı,ası,hırcın olabileceği gibi içine kapalı olabilir. Dikkat eksikliği,yalan söyleme gibi tutumlar geliştirebilir. Çocuk anne ya da babadan birisinde çok yaklaşırken diğerinden uzaklaşabilir.

5. Aşırı koruyucu Anne -Baba Tutumları:

Bu tip ailelerde çocuğa gereğinden çok özen gösterirler. Her turlu kararı çocuk yerine aile alır. Geç kavuşulan,aşırı istenilen,tek çocuk,tek erkek veya kız çocuk gibi çocukları genelikle abartılmış sevginin odak nokta olurlar. Aile tarafından çocuğun her çağırasına cevap verilir. Çocuğa zarar gelebilecek ,onu zorlayacak ya da yorgun edecek  ortamlardan kaçınır.

Ağlamasın,terlemesin,üşümesin,hasta olmasın,yorulup incinmesin,mikrop kapmasın diye ellerinden gelen abartı halde tüm gayreti gösterir. Çocuk bir cam fanus içinde büyütülür. Çocuğun büyüdüğü,olgunlaştığı  kabul edemez. Çocuğun evde seçim konusunda pek söz hakkı verilmez,onun yerine kıyafet seçilir, banyo zamanı ve düzenine karışır,Anne baba bu tür davranışlarıyla çocuğuna olan derin sevgisini dile getirdiği ve çocuğuna yardım  ettiğini düşünmektedir ancak gerçekte kendi yalnızlığı ve mutsuzluğunu,çocuğuna kendisini adayarak telafi etmeye çalışmaktadır.

Çocuğunu kendine aşırı bağımlı kılarak kendisi değerli ve eşi bulunmaz hissetmektedir. Aşırı koruyucu ve abartılı sevgisi olan anne babalar çocuklarına derin duygusal bağla bağlanırlar. anne baba çocuklarını aşırı sebepsiz yere aşırı kaygı içindedir. Bu kaygıda onları çocuklarını aşırı korumaya yönlendirir. Çocuğu mutlu edemeyeceklerini düşündükleri için hep endişelidirler.

Korucu tutumla yetişen çocukların özellikleri:

Aşırı bağımlı,öz güveni gelişmemiştir,sosyal gelişimi zedelenmiştir,toplum tarafında kabullü zorlaşır,kendi gruba kabul ettirmek için isyankar olabilir,tek başına kararlar almakta,inisiyatif kullanmakta zorlanır. Çocuk aşırı duygusal olur,ileri yaşlarda bile birlerine bağımlı olma ihtiyaç duyar,sürekli anne baba yanında olmasını ister, kendi yetenekleri ve becerileri farkında olmaz.

6.Reddedici anne -baba tutumları:

Reddedici tutum içerisinde olan ailelerde çocuğa karşı adeta düşmanmış gibi davranılır. Çocuğa farkında olmadan sevgi,merhamet,sıcaklık,şefkat verilmez. Çocuğun başardıklarından çok çocuğun başaramadıkları üzerinde durulur ve çocuk  yoğun eleştiriler alır. Bu tip ailelerde,çocuk genellikle hiç beğenilmez ve hep yaptığı devamlı eleştirilir. Neredeyse çocuğa baskı yapmak için her türlü fırsatı kollanır.

Çocuğun iyi ve olumlu yönlerinden çok çocuğun devamlı kötü ve olumsuz yönleri üzerinde durulur. Reddetme çocuğun bedensel ve ruhsal ihtiyaçlarını karşılamasına engel olacağından bu tür tavır ve davranış içeren ailelerde çocuğun sağlıklı davranışlar beklemek yanlış olur. Anne baba çocuğuna karşı sevginini göstermemekte, çocuğunu anlamamakta ve onu kurallara,soğuk davranışlarla ve emirlerle yönetmeye,disipline etmeye çalışmaktadır. Bu tür davranışlar sebebi ne olursa olsun kabul edilebilir davranışlar değildir. Ailenin gerekirse profesyonel bir yardım alarak bu sorunu çözmesi gerekmektedir. Aksi halde bu tip çocuklar ilerleyen yaşlarda daha büyük problemlerle toplumun karşısında çıkmaktadır.

Reddedici ailelerde yetişen çocukların özellikleri:
Kaygılı ve güvensizdirler,tutarsız bir kişiliktedir,suç işlemeye meyillidirler,insanlarla iyi ilişki kuramazlar,arkadaş bulmakta zorlanırlar. Bu çocuklar saldırgan ve isyankar, intikamcı ve kin tutun bireyler hali alır.

7.Mükemmeliyetçi   Anne -Baba tutumları:

Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından her şeyin en iyisini bekler. Kendi gerçekleştiremedikleri şeyleri çocuklarının gerçekleşmesini beklerler. Çocuklarından yüksek başarı beklerler. Bu tutumda olan anne babalar çocuklarının oldukları gibi kabul etmezler,her alanda çocuklarının kapasitelerini zorlarlar. Çocuğun eksik olan kısmı olma olasılıyı kabul edemezler. Çocuğun kaldıramayacağı yükler yüklenir. Çocuğun yanlış yapma hakkı yoktur. Anne babaların kuralları ve kalıpları vardır,Çocuklar bu kurallara uymak zorundadır.

Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarından aşırı şekilde toplum kurallarına uymaları bekler,onlara tıpkı bir büyük gibi yetiştirilir. Çocuğun arkadaşlarını bile ailesi seçer. Çocuk anne babanın koyduğu kurallara uyumadığı zaman çocuğa verilen cezalar katı ve sert olabilmektedir. Fiziksel görünümleri bakımından da çocuklarından aşırı titizlik ve temizlik beklerler.
Çocuk, sürekli ailenin istediği kalıba uyumak zorunda bırakılır.

Mükemmeliyetçi ailelerde yetişen çocukların özellikleri:
Aşırı titiz ya da tam tersi dağınık çocuklardır,kendilerine güvenleri düşüktür, başarısızlığa uğradıklarında kolayca  hayal kırıklığı yaşarlar,yanlış yapmaktan korkar, sürekli iyi bir imaj sergilemek ve hep en iyi olma caba içindedirler,eleştiriye kapalı, çabuk sinirlenir ve öfkelenir,hep haklı olduğunu inanır.

8.Güven verici ve Destekleyici Anne -Baba Tutumları:
Güven verici aile tutumunda çocuklarda karşı hoşgörü ve destekleme vardır. Anne baba çocuğun olduğu gibi kabul edip destekler. Çocuklara karşı sevgi doludurlar. Çocuğun ilgilerini, yeteneklerini göz önünde tutarak onlara yeteneklerini gerçekleştirebileceği ortamlar sunarlar. Anne ve baba birbirine ve çocuğa olan duygularında açık davranır. Aile içinde güven ve şeffaflık vardır. Problemlerle nasıl baş edebileceğini birlikte araştıran huzurlu bir aile ortamı vardır. Anne babalar çocuklarına karşı hoşgörülüdürler,onları desteklerler,çocuklarıyla ilgili kararlar alırken seçenekler sunarlar,çocuğun seçtiği davranıştan ders almasını izin verirler.

Aile ortamı çocuğa kendini anlatma özgürlüğü veriyorsa çocuk sağlıklı biçimde gelişir aileyi ilgilendiren kararlar alırken çocuğun fikri sorulur Çocuğun fikirleri ne kadar mantıksız ve basit olursa olsun mutlaka saygıyla dinlenir,çocuk susturmaya değil konuşmaya,duygularını ve düşüncelerini paylaşmaya teşvik edilir.  Aile ,evde uygulanacak kuralları çocuklarıyla birlikte belirler ve bu kurallara herkes uyar.Anne ve baba çocuğa davranışlarıyla iyi bir modeldir.  Çocuk belirli kuralar içerisinde özgürdür. Çocuğa şiddet ve duygusal yaptırıö yerine anlatma,açıklama yöntemi kullanır.

GÜVEN VERİCİ VE DESTEKLEYİCİ AİLERLERDE YETİŞEN  ÇOCUKLARIN ÖZELLİKLERİ:
Sosyalleşmiş,iş birliğine giren çocuklar,arkadaş canlısı ve duygusaldırlar,sosyal açıdan debgeli ve mutlu bireylerdir.Öz güvenleri yüksektir,nerede nasıl ne kadarı yapmalarını farkında,sorumluluk sahibidirler. Kendine ve başkalarına güvenirler,yaratıcı ve bağımsızdırlar,kurallara ve otoriteye saygı duyarlar.Kendilerini kolaylıkla ifade eder,ortaya koyabilirler.


Kaynaklar
Yavuzer,H, Okul çağı çocuğu

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir


The reCAPTCHA verification period has expired. Please reload the page.

Menü Görüntüle