Skolyoz, genellikle çocukluk ve ergenlik döneminde ortaya çıkan; ancak her yaşta görülebilen, omurganın yana doğru eğilmesiyle karakterize bir kas-iskelet sistemi bozukluğudur. Zamanında fark edilip uygun şekilde tedavi edilmediğinde duruş bozukluğu, kronik ağrılar ve ciddi omurga deformiteleriyle sonuçlanabilir.
Skolyoz Nedir?
Skolyoz, omurganın normal anatomik yapısından saparak sağa veya sola doğru eğilmesiyle tanımlanan bir omurga deformitesidir. Omurgaya arkadan bakıldığında düz bir hat yerine “S” ya da “C” şeklinde bir eğrilik gözlemlenir. Bu eğrilik sadece yana doğru eğilme değil, aynı zamanda omurların kendi etrafında dönmesiyle (rotasyon) birlikte oluşur.
Eğrilik genellikle sırt (torakal) ve bel (lomber) bölgelerinde görülür ve çoğu zaman ağrısız ilerler. Ancak özellikle büyüme çağındaki çocuklarda skolyozun ilerleme riski daha yüksektir.
Skolyoz Türleri Nelerdir?
Skolyoz, nedenine göre farklı gruplarda sınıflandırılır:
- İdiyopatik Skolyoz: En sık görülen türdür. Nedeni tam olarak bilinmez. Genellikle ergenlik çağında ortaya çıkar ve kız çocuklarında daha yaygındır.
- Konjenital Skolyoz: Doğumsal bir durumdur. Omurga kemiklerinin anne karnındaki gelişimi sırasında oluşan yapısal bozukluklardan kaynaklanır.
- Nöromüsküler Skolyoz: Serebral palsi, kas distrofileri veya omurilikte sinir hasarı gibi durumlar sonucu gelişir.
- Dejeneratif Skolyoz: Yaşla birlikte omurga disklerinin ve kemik dokusunun zayıflaması sonucu gelişir. Genellikle erişkin ve yaşlı bireylerde görülür.
Skolyozun Nedenleri Nelerdir?
Çoğu skolyoz vakasında net bir neden saptanamaz; bu durumda “idiyopatik” tanımı kullanılır. Bunun dışında bazı bilinen nedenler şunlardır:
- Omur kemiklerinin doğuştan anormal gelişimi (konjenital anomaliler)
- Kas ve sinir sistemi hastalıkları (serebral palsi, spina bifida vb.)
- Bağ dokusu hastalıkları (Marfan sendromu gibi)
- Bacak boyu eşitsizliği
- Geçirilmiş travmalar veya omurga ameliyatları
- İleri yaşla birlikte gelişen dejeneratif (yıpranmaya bağlı) değişiklikler
Skolyoz Hangi Belirtilerle Ortaya Çıkar?
Skolyoz genellikle ağrısız seyreder ve fark edilmesi güç olabilir. Ancak aşağıdaki belirtiler skolyozun habercisi olabilir:
- Omuzlar arasında belirgin yükseklik farkı
- Bel bölgesinde asimetri
- Bir kürek kemiğinin diğerinden daha çıkık durması
- Kalça seviyelerinde dengesizlik
- Kıyafetlerin vücuda düzgün oturmaması
- Öne eğilme sırasında sırtın bir tarafında kabarıklık (rotasyon belirtisi)
- İleri vakalarda sırt ve bel ağrısı, yorgunluk ve nefes darlığı
Skolyoz Nasıl Teşhis Edilir?
Skolyozun erken tanısı, eğriliğin ilerlemesini önlemek açısından kritik önem taşır. Teşhis için aşağıdaki yöntemlerden yararlanılır:
1. Fizik Muayene
Hasta ayakta ve öne eğilmiş pozisyondayken omurganın eğrilikleri gözlemlenir. Skolyoz taramasında en sık kullanılan test Adam's Eğilme Testidir.
2. Röntgen
Skolyozun derecesini belirlemek için en önemli tanı aracıdır. Omurganın eğriliği Cobb açısı ile ölçülür.
3. Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRI)
Nörolojik bir neden şüphesi varsa, detaylı görüntüleme için kullanılır.
Skolyozda Tedavi Seçenekleri Nelerdir?
Skolyoz tedavisi, eğriliğin derecesine, hastanın yaşına, büyüme potansiyeline ve mevcut semptomlara göre değişiklik gösterir. Temel tedavi seçenekleri şunlardır:
1. İzlem (Gözlem Altında Takip)
Eğrilik 20 derecenin altındaysa ve ilerleme göstermiyorsa düzenli aralıklarla muayene ve görüntüleme yapılır.
2. Korse Kullanımı
20–40 derece arasındaki eğriliklerde, büyüme çağındaki bireylerde skolyozun ilerlemesini durdurmak amacıyla korse kullanımı önerilir. Korse tedavisi, eğriliği düzeltmez; ancak ilerlemeyi önleyebilir.
3. Fizik Tedavi ve Egzersiz
Omurga çevresi kaslarını güçlendirmek, postürü düzeltmek ve ağrıyı azaltmak amacıyla uygulanır. Schroth egzersizleri, skolyozda özel olarak geliştirilmiş tedavi programlarından biridir.
4. Cerrahi Müdahale
Eğrilik 45–50 derecenin üzerindeyse veya ciddi kozmetik/sağlık sorunları yaratıyorsa cerrahi tedavi gündeme gelir. Genellikle spinal füzyon ameliyatı uygulanır. Bu işlemle omurgadaki eğrilik düzeltilir ve sabitlenir.
Skolyozun Uzun Vadeli Etkileri Nelerdir?
Tedavi edilmemiş veya ilerlemiş skolyoz vakalarında;
- Kronik sırt ve bel ağrıları
- Solunum fonksiyonlarında azalma
- Kalp-dolaşım sisteminde zorlanma
- Psikolojik sorunlar (özgüven kaybı, sosyal izolasyon)
gibi komplikasyonlar görülebilir.
Skolyozdan Korunmak İçin Ne Yapmalı?
Her skolyoz önlenebilir değildir, ancak erken teşhisle ilerlemesi durdurulabilir. Bu nedenle:
- Özellikle büyüme çağındaki çocuklar düzenli olarak fiziksel muayeneden geçmelidir.
- Okullarda skolyoz tarama programları önemlidir.
- Masa başı oturma pozisyonuna dikkat edilmeli, çocuklar uzun süre aynı pozisyonda oturtulmamalıdır.
- Spor ve egzersiz alışkanlığı kazandırılmalıdır.
- Aileler ve öğretmenler, omurgada duruş bozukluklarına karşı bilinçli olmalıdır.
“Skolyoz, ihmal edildiğinde yaşam kalitesini düşüren, ancak erken teşhis ve uygun tedaviyle kontrol altına alınabilen bir omurga rahatsızlığıdır. Çocukluk çağında yapılan basit gözlemlerle bile erken tanı sağlanabilir. Unutulmamalıdır ki, skolyoz sadece bir şekil bozukluğu değil, aynı zamanda genel sağlık durumunu etkileyebilecek bir durumdur.”